Artykuł ten ma na celu objaśnienie jak funkcjonują finanse gminne i dlaczego warto zaciągać kredyty i pożyczki w celu realizacji zadań gminnych.
Działalność gminy polega na zbiorowym zaspokajaniu potrzeb jej mieszkańców. Dotyczy ona wielu sfer życia publicznego, które są określone w ustawie o samorządzie gminnym.
Podstawą działalności gminy jest budżet gminy. Jest to roczny plan dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów.
Każde działanie może być realizowane tylko w ramach ustalonego planu.
Planowanie budżetu gminy na każdy rok rozpoczyna się od ustalenia możliwych do osiągnięcia realnych dochodów, następnie ustala się obligatoryjne wydatki, tzn. te które są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania oraz rozchody, czyli kwotę przypadającą do spłaty rat kredytów i pożyczek. Kolejnym krokiem jest ustalenie wielkości i zakresu planowanych inwestycji.
Wielkość inwestycji świadczy o rozwoju gminy, modernizacji infrastruktury, poprawie warunków życia wszystkich mieszkańców.
Najczęściej jest tak, że dochody nie pokrywają wydatków i rozchodów i powstaje do rozstrzygnięcia, czy zmniejszyć inwestycje, czy planować kredyt na ich pokrycie.
Każdego roku są też różne realia rynkowe, które przekładają się na dochody gminy i różne możliwości pozyskania środków.
W pewnej mierze o wielkości kredytu decydują wskaźniki określone w wieloletniej prognozie finansowej, które są obliczane na podstawie wykonania budżetów lat wcześniejszych.
Każdego roku wskaźniki te dla Gminy Herby są korzystne, co oznacza, że gmina ma dużą zdolność kredytową. Przyczynia się do tego świadome, racjonalne gospodarowanie i dbałość o to, aby w budżecie zawsze była zachowana nadwyżka operacyjna, tzn. by dochody bieżące pokrywały wydatki bieżące. Zawsze jest zachowana zasada, że kredyty i pożyczki są zaciągane tylko na finansowanie inwestycji, a nie na wydatki bieżące.
Wykonane dzięki temu inwestycje szybciej służą mieszkańcom.
Nadrzędną zasadą działalności Gminy Herby jest jej rozwój i poprawa warunków życia jej mieszkańców. Aby realizować ten cel staramy się wykorzystywać wszystkie dostępne możliwości poprzez udział w ogłaszanych programach rządowych, wojewódzkich czy unijnych.
Aby móc skorzystać z tych możliwości wcześniej muszą być przygotowane projekty i różne opracowania, niezbędne do udziału w nich.
Przystępując do realizacji określonego projektu (inwestycji), trzeba mieć zabezpieczony wkład własny i wypełnić wszystkie warunki określone umową oraz wykonać to zadanie w wyznaczonym terminie.
W ostatnich latach, tj. 2017-2020 Gmina Herby realizowała bardzo dużo zadań inwestycyjnych, min. przy udziale środków unijnych, o dużym zakresie merytorycznym i finansowym. Powstała wówczas konieczność zaciągnięcia kredytów, by w określonym czasie wykorzystać te możliwości.
Dotyczyło to m.in. takich zadań:
- budowa węzłów przesiadkowych wraz z budową dróg rowerowych na odcinku z Herb do Lisowa (6.804.451,72 zł)
- budowa węzłów przesiadkowych wraz z budową dróg rowerowych na odcinku Lisowa do Chwostka (3.662.626,02 zł)
- montaż instalacji OZE na terenie Gminy Herby (1.474.341,17 zł)
- wzmocnienie potencjału służb ratowniczych poprzez doposażenie OSP w sprzęt i samochody strażackie (1.263.904 zł)
- budowa budynku sportowca w Lisowie (761.868,46 zł)
- montaż instalacji fotowoltaicznych na budynkach gminnych (404.783,05 zł)
W trakcie realizacji tych inwestycji były one finansowane ze środków gminy (często trzeba najpierw wyłożyć środki) w tym także z kredytów, a otrzymane później refundacje mogły być przeznaczone na spłatę wcześniej zaciągniętych kredytów albo służyć finansowaniu kolejnych inwestycji.
Każdy zaciągany kredyt jest poprzedzony postępowaniem przetargowym, dlatego oprocentowanie jest z reguły bardzo niskie.
W takich warunkach korzystniejszą decyzją jest otrzymane refundacje przeznaczyć na nowe inwestycje, zwłaszcza, że w latach 2018 i 2019 znacznie podrożały roboty budowlane więc szybkie decyzje i czas wykorzystany na inwestycje ogrywał ważną rolę.
Gmina Herby w latach 2018-2020 zaciągnęła też pożyczki z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach.
Były to m.in. bardzo korzystne pożyczki na realizację Programu Ograniczenia Niskiej Emisji (I etap – 343.210,89 zł, II etap – 707.000 zł, III etap – 504.000 zł) celem dofinansowania mieszkańcom w formie bezzwrotnej dotacji wymiany pieców, montaż solarów i ogniw fotowoltaicznych u mieszkańców gminy w 60%. (7.200 zł do wymiany pieca, 9.000 zł do solarów i ogniw). Dzięki temu wymianie ulegnie 220 szt. starych kotłów oraz zamontowanych 31 instalacji fotowoltaicznych i 3 solarne. Są to więc lepsze warunki niż w programie rządowym „Czyste powietrze”, nieskorzystanie z takiej możliwości było nieroztropne.
Inne zaciągane pożyczki z WFOŚiGW, którym w zależności od regulaminu i programu towarzyszą dotacje bezzwrotne, także są korzystne finansowo i służą realizacji zadań służących ochronie środowiska.
Obecna sytuacja gospodarcza stwarza korzystne warunki do zaciągania kredytów, gdyż są one bardzo nisko oprocentowane, w szybkim tempie rośnie inflacja, roboty budowlane są wyceniane stosunkowo niżej niż kilka miesięcy temu. Są to sprzyjające warunki do inwestowania w miarę posiadanych środków.
Zdarza się, że faktycznie zaciągnięty kredyt był mniejszy niż planowany, tak było w 2018r. planowano kredyt w kwocie 2.500.000 zł, zaciągnięto w kwocie 2.000.000 zł. Podobnie jest w roku 2020 – planowano kredyt w kwocie 2.937.988 zł, zaciągnięty będzie wynosił 2.300.000 zł.
Kwota długu na trzeci kwartał 2020r. wynosiła 4.611.530 zł, co stanowiło 12,41% dochodów gminy.
Na koniec roku 2020r. zadłużenie będzie wynosić 6.776.893 zł, co stanowić będzie ok.18,00% dochodów gminy. W niedalekiej przeszłości dopuszczalny próg zadłużenia wynosił 60% dochodów, obecnie każda gmina ma indywidualne progi. Gmina Herby ma bardzo korzystne wskaźniki i duże jeszcze możliwości w tym zakresie.
To niewielkie zadłużenie przy takiej wielkości budżetu gminy (dochody ok. 37.600.000 zł).
Pojawiające się głosy lub stwierdzenia o ogromnym zadłużaniu Gminy Herby świadczą o nieznajomości finansów gminy, są błędne i świadczą o kompletnej nieznajomości tematu.
Każdy dobry gospodarz, przedsiębiorca czy menadżer dąży do rozwoju i poprawy warunków funkcjonowania. Większość inwestorów czy firm rozwija się i realizuje nowe przedsięwzięcia przy udziale środków kredytowych czy pożyczkowych (tak np. funkcjonują deweloperzy, a nawet rolnicy), najpierw trzeba zainwestować, by później pobierać korzyści. To jedna z podstawowych zasad rozwoju firmy. Sztuką jest odpowiednio skalkulować przychody i rozchody by było to jak najbardziej ekonomiczne i gospodarne.
W budżecie sztuka ta jest bardzo trudna, gdyż oprócz korzyści ekonomicznych dochodzą względy społeczne i publiczne. Trzeba niezwykle umiejętnie i rozważnie analizować i planować działania, aby pogodzić wiele interesów. A przy tym nieustannie jesteśmy narażeni na ocenę wielu instytucji, którym gmina podlega. Te oceny od wielu lat są korzystne, nigdy jeszcze nie uzyskaliśmy negatywnej oceny zarówno planowanego jak i wykonanego budżetu.
Regionalna Izba Obrachunkowa za każdym razem oceniała budżet Gminy Herby i prognozę długu oraz możliwości spłat kredytów i pożyczek pozytywnie. To jest ocena dokonana przez fachowców, specjalistów.
Kiedy oceny finansów gminy, w tym wielkości zadłużenia, dokonuje ktoś nieuprawniony, tzn. nie mając wiedzy na temat zasad funkcjonowania budżetu, wyciąga błędne wnioski.
Kwota zadłużenia o niczym nie świadczy, dopiero odniesienie tej kwoty do wielkości budżetu, do wielkości inwestycji, do zabezpieczenia realizacji wydatków bieżących oraz wielu innych wskaźników budżetowych, pozwala wyciągać jakieś wnioski.
W każdej dziedzinie (np. w medycynie, budownictwie, architekturze, psychologii) wydawanie opinii wymaga znajomości tematu i fachowej wiedzy.
Można nawet pokusić się na stwierdzenie, że samorząd, który nie zaciąga kredytów czy pożyczek, nie inwestuje, nie rozwija się, no chyba, że ma duże podatki wskutek restrykcyjnej polityki czyli stosuje ustawowe stawki maksymalne lub na jego terenie są bardzo duże firmy. Nasza gmina ma najniższe podatki w powiecie i okolicy, co jest korzystne dla mieszkańców.
Finanse gminy są dziedziną nie tylko teoretyczną ale wymagają dużego doświadczenia praktycznego. Funkcjonują na styku gospodarki, polityki i ekonomii.
Wójt gminy musi być nie tylko dobrym gospodarzem ale też dobrym menadżerem, by odpowiednio reagować i wykorzystać określoną sytuację gospodarczą.
Podsumowując zadłużenie Gminy Herby na koniec roku 2020 będzie bardzo niewielkie w stosunku do wielkości dochodów budżetowych i możliwości finansowych. Mogłoby być większe (z czym wielokrotnie zwracali się do nas doradcy finansowi i analitycy finansów gminnych), ale kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju, prowadzimy politykę, która ma na celu stopniowy systematyczny równomierny wzrost w każdej sferze życia społecznego i gospodarczego, tak aby realizować program gospodarczy mając na względzie zadowolenie mieszkańców i poprawę warunków ich życia.
MC
